समजलं! खाली कोडशिवाय थेट वापरता येईल अशी मराठीत पोस्ट देतो. कॉपी-पेस्ट करून ब्लॉग/गुगल साइट/व्हॉट्सअ‍ॅपवर टाकू शकता.

स्थानिक मूल्य (Place Value) व दर्शनी मूल्य (Face Value)

दर्शनी मूल्य (Face Value):
संख्येतील अंक जसा आहे तसाच त्याचा दर्शनी मूल्य असतो. हा स्थानानुसार बदलत नाही.
उदा. 4827 मध्ये — 4 चा दर्शनी मूल्य 4, 8 चा 8, 2 चा 2, 7 चा 7.

स्थानिक मूल्य (Place Value):
अंकाच्या स्थानावरून ठरलेले मूल्य. म्हणजे अंक × त्या स्थानाची किंमत (1, 10, 100, 1000 …).
उदा. 4827 मध्ये —

• 7 एकक स्थानी → 7 × 1 = 7
  
  

• 2 दहाच्या स्थानी → 2 × 10 = 20
  
  

• 8 शंभराच्या स्थानी → 8 × 100 = 800
  
  

• 4 हजाराच्या स्थानी → 4 × 1000 = 4000
  
  

सोपी तुलना (4827)

• अंक: 4 | दर्शनी मूल्य: 4 | स्थानिक मूल्य: 4000
  
  

• अंक: 8 | दर्शनी मूल्य: 8 | स्थानिक मूल्य: 800
  
  

• अंक: 2 | दर्शनी मूल्य: 2 | स्थानिक मूल्य: 20
  
  

• अंक: 7 | दर्शनी मूल्य: 7 | स्थानिक मूल्य: 7
  
  

लक्षात ठेवा: दर्शनी मूल्य कधीच बदलत नाही, पण स्थानिक मूल्य स्थानानुसार बदलते.

स्थानांची मराठी नावे (उजवीकडून डावीकडे)

एकक → दहा → शंभर → हजार → दहा हजार → लाख → दहा लाख → कोटी → दहा कोटी → शंभर कोटी → हजार कोटी …

आणखी एक उदाहरण (705204)

संख्या: 705204

• 4 (एकक) → 4 × 1 = 4
  
  

• 0 (दहा) → 0 × 10 = 0
  
  

• 2 (शंभर) → 2 × 100 = 200
  
  

• 5 (हजार) → 5 × 1000 = 5000
  
  

• 0 (दहा हजार) → 0 × 10000 = 0
  
  

• 7 (लाख) → 7 × 100000 = 700000
  
  

शून्य (0) असला तरी दर्शनी मूल्य 0 आणि स्थानिक मूल्यही 0 राहते.

झटपट टिप्स

• उजवीकडील पहिला अंक = एकक (×1)
  
  

• त्याच्या डावीकडे = दहा (×10), मग शंभर (×100), हजार (×1000) …
  
  

• अंक तोच राहतो (दर्शनी), गुणक बदलते (स्थानिक).
  
  

• सराव प्रश्न

1. 6395 मध्ये 9 चे स्थानिक मूल्य काय?
   
   

2. 12047 मध्ये 2 चे स्थानिक मूल्य काय?
   
   

3. 40608 मध्ये 0 (शंभराच्या स्थानी) चे स्थानिक मूल्य काय?
   
   

4. 85 मध्ये 8 चे दर्शनी मूल्य काय?
   
   

5. 7003 मध्ये 7 चे स्थानिक मूल्य काय?
   
   

6. 352401 मध्ये 4 कोणत्या स्थानी आहे व त्याचे स्थानिक मूल्य?
   
   

7. 90009 मध्ये डावीकडील पहिले 9 — दर्शनी व स्थानिक मूल्य?
   
   

8. 560 मध्ये 6 चे स्थानिक मूल्य काय?
   
   

9. 1005 मध्ये 0 (दहाच्या स्थानी) चे स्थानिक मूल्य?
   
   

10. 24817 चे प्रत्येक अंकाचे स्थानिक मूल्य लिहा.
    
    

उत्तरकुंजी

1. 90
   
   

2. 2000
   
   

3. 0
   
   

4. 8
   
   

5. 7000
   
   

6. शंभर; 4 × 100 = 400
   
   

7. दर्शनी = 9; स्थानिक = 9 × 10000 = 90000
   
   

8. 60
   
   

9. 0
   
   

10. 2→20000, 4→4000, 8→800, 1→10, 7→7
    
    

छोटा निष्कर्ष

• दर्शनी मूल्य = अंक स्वतः
  
  

• स्थानिक मूल्य = अंक × स्थानाची किंमत
  ही दोन संकल्पना समजल्या की मोठ्या संख्यांचे विभाजन व बेरीज/वजाबाकी अधिक सोपी होते.